δωδεκαφωνία

δωδεκαφωνία
Σύγχρονη τεχνική μουσικής σύνθεσης που επινόησε και ανέπτυξε o Αυστριακός συνθέτης Άρνολντ Σένμπεργκ (1874-1951), ο οποίος μάλιστα την καθόρισε ως «μέθοδο μουσικής σύνθεσης με δώδεκα φθόγγους, που βρίσκονται σε σχέση μόνο μεταξύ τους». Η δ. ονομάζεται και δωδεκαφθογγισμός δωδεκάφθογγο σύστημα. Θεωρήθηκε απόπειρα ενός μεγάλου συνθέτη να απελευθερωθεί από τα δεσμά της διατονικής μουσικής (που έχει ήδη ξεπεραστεί σε ό,τι αφορά τόσο τη σχέση μείζονα και ελάσσονα τρόπου όσο και τη χρωματική δομή της αρμονίας). Αργότερα, λειτούργησε ως ένα αποτελεσματικό μέσο μουσικής σύνθεσης με μεγάλες εκφραστικές δυνατότητες. Οι βασικοί κανόνες της δωδεκαφωνικής μεθόδου είναι η χρήση μιας σειράς από δώδεκα διαφορετικούς φθόγγους, όχι με τη διαδοχή που ακολουθείται στα μαυρόασπρα πλήκτρα του πιάνου αλλά κατά την επιλογή και την απόλυτη κρίση του συνθέτη. Όταν εφαρμοστούν μάλιστα οι γνωστές αντιστικτικές μέθοδοι, η δωδεκάφθογγη σειρά όχι μόνο μπορεί να εμφανίζεται κατά συνολικά τέσσερις διαφορετικούς τρόπους (η αρχική σειρά, η αρχική σειρά σε αντίθετη κίνηση, το ανάστροφο της αρχικής σειράς, το ανάστροφο της αντίθετης κίνησης της αρχικής σειράς) αλλά και να έχει ως αφετηρία οποιονδήποτε από τους δώδεκα φθόγγους της χρωματικής κλίμακας, με τρόπο ώστε ο συνθέτης να διαθέτει συνολικά 48 σειρές, με δώδεκα διαφορετικούς φθόγγους σε κάθε σειρά. Στα πλαίσια της γενικής θεωρίας της σύνθεσης, η δωδεκαφωνική μέθοδος είναι συνυφασμένη, κατά τρόπο άμεσο και δημιουργικά γόνιμο, τόσο με την κλασική όσο και με την προκλασική μουσική παράδοση. Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της αντιστικτικής τέχνης –εκείνο δηλαδή της ισοδύναμης και ενιαίας χρησιμοποίησης των μουσικών διαστημάτων– είναι οργανικά ενσωματωμένο στη δωδεκάφθογγη μουσική. Ο Σένμπεργκ ανακοίνωσε τη θεωρία των δώδεκα φθόγγων ύστερα από μια μακρά περίοδο ατονικής μουσικής εμπειρίας, που κράτησε από το 1909 έως περίπου το 1923. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου απελευθερώθηκε από τους νόμους της παραδοσιακής αρμονίας, αποκτώντας ταυτόχρονα μεγάλη ελευθερία κίνησης, ακόμα και μέσα στα όρια αυστηρών θεωρητικών κανόνων. Πριν από τον Σένμπεργκ, πειραματισμούς προς την ίδια κατεύθυνση είχαν επιχειρήσει ο Ιταλός συνθέτης Ντομένικο Αλαλεόνα και, ιδίως, o Αυστριακός Γιόζεφ Ματίας Χάουερ. Ο Σένμπεργκ εφάρμοσε ολοκληρωτικά τις αρχές του δωδεκάφθογγου συστήματος για πρώτη φορά στο έργο του Σουίτα έργο 25 για πιάνο. Οι σπουδαιότεροι εκπρόσωποι της δωδεκαφωνικής μουσικής, μετά τον Σένμπεργκ, υπήρξαν οι μαθητές του, Άλμπαν Μπεργκ και Άντον Βέμπερν, της Σχολής της Βιέννης, η οποία ανέδειξε αργότερα το μεγαλύτερο μέρος της καλλιτεχνικής δραστηριότητας της νεότερης γενιάς συνθετών. Ωστόσο, δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις παραδοσιακών συνθετών, που πειραματίστηκαν με τη δωδεκαφωνική μουσική εμπειρία, όπως για παράδειγμα, ο Στραβίνσκι. Οι δώδεκα φθόγγοι αποτελούν την αρχική σειρά των Παραλλαγών έργο 31 για ορχήστρα του Άρνολντ Σένμπεργκ, που χρησιμοποιήθηκε στους δώδεκα φθόγγους της χρωματικής κλίμακας και στους τέσσερις τρόπους (αρχική σειρά, αρχική σειρά σε αντίθετη κίνηση, ανάστροφο αρχικής σειράς, ανάστροφο της αντίθετης κίνησης της αρχικής σειράς). Σε αυτή τη βάση (1o πεντάγραμμο) ο Σένμπεργκ δίνει το θέμα για το βιολί (2o πεντάγραμμο). Πιο μπροστά (3o πεντάγραμμο) επιστρέφει στο ανάστροφο της αντίθετης κίνησης, αλλά με διαφορετική απεικόνιση.

Dictionary of Greek. 2013.

Игры ⚽ Нужно решить контрольную?

Look at other dictionaries:

  • διαφωνία — Διχογνωμία, διάσταση γνωμών· παραφωνία ή κακοφωνία. (Μουσ.) Διάταξη δύο ή περισσότερων φθόγγων που ηχούν είτε ταυτόχρονα (συγχορδία) είτε ο ένας μετά τον άλλον (μελωδία) και από άποψη παραδοσιακής αρμονίας, δημιουργούν αίσθημα δυσαρμονίας. Οι… …   Dictionary of Greek

  • κλίμακα — I (Γεωγρ.). Η σχέση μεταξύ μιας απόστασης σε ευθεία γραμμή, η οποία απεικονίζεται σε έναν χάρτη, με την ίδια απόσταση στο έδαφος. Για παράδειγμα, κ. 1: 1.000.000 σημαίνει ότι 1 χιλιοστό ή 1 εκατοστό ή 1 μέτρο στον χάρτη ισοδυναμεί με 1.000.000… …   Dictionary of Greek

  • σειραϊσμός — (Μουσ.). Μέθοδος που χρησιμοποιείται στη σύγχρονη μουσική σύνθεση, σύμφωνα με την οποία η λειτουργία των μουσικών παραγόντων (τονικό ύψος, ρυθμός, δυναμική και ηχόχρωμα) καθορίζεται με βάση αριθμητικέςσχέσεις, αναλογίες ή άλλους μαθηματικούς… …   Dictionary of Greek

  • συγχορδία — (Μουσ.). Συνήχηση τριών τουλάχιστον ήχων με διαφορετικό τονικό ύψος. Η δομή της σ. και οι σχέσεις της με άλλους ήχους ρυθμίζονται από την αρμονία, που είναι η γραμματική της μουσικής και μελετά τη φύση και τους διάφορους συνδυασμούς σ.: μείζονων… …   Dictionary of Greek

  • τονικότητα — Σύνολο ήχων, που, στα πλαίσια ενός μουσικοθεωρητικού συστήματος, υπακούουν σε συγκεκριμένες αρμονικές σχέσεις και μελωδική συγγένεια και είναι οργανωμένοι σε τρόπο, ώστε να συγκλίνουν σε έναν ηχητικό πόλο. Στην αρχαία Ελλάδα ως βασικός πόλος… …   Dictionary of Greek

  • Γαλλία — Επίσημη ονομασία: Δημοκρατία της Γαλλίας Έκταση: 547.030 τ.χλμ Πληθυσμός: 58.518.148 κάτ. (2000) Πρωτεύουσα: Παρίσι (2.125.246 κάτ. το 2000)Κράτος της δυτικής Ευρώπης. Συνορεύει στα ΝΑ με την Ισπανία και την Ανδόρα, στα Β με το Βέλγιο και το… …   Dictionary of Greek

  • Πουτσίνι, Τζάκομο — (Puccini, Λούκα 1858 – Βρυξέλλες 1924). Iταλός συνθέτης. Eίναι αναμφισβήτητα ο διασημότερος μιας παλαιάς οικογένειας μουσικών (ο πατέρας του Μικέλε, συνθέτης εκκλησιαστικής μουσικής, διηύθυνε με μεγάλη ικανότητα μια σχολή μουσικής), ο Π. άρχισε… …   Dictionary of Greek

  • Σένμπεργκ, Άρνολντ — (Schonberg). Αυστριακός συνθέτης και θεωρητικός εβραϊκής καταγωγής (Βιέννη 1874 Λος Άντζελες 1951). Σπούδασε βιολί και βιολοντσέλο και στη σύνθεση επωφελήθηκε (στην ουσία ο Σ. ήταν αυτοδίδακτος) από τη διδασκαλία του Αλεξάντερ φον Ζεμλίνσκι,… …   Dictionary of Greek

  • Σκαλκώτας, Νίκος — Έλληνας συνθέτης και βιολονίστας (Χαλκίδα 1904 Αθήνα 1949). Τα πρώτα του μουσικά μαθήματα τα πήρε στη Χαλκίδα, σε ηλικία 5 ετών. Το 1914 εγγράφεται στο «Ωδείο Αθηνών» όπου σπουδάζει βιολί με τον Τόνυ Σούλτσε και από όπου αποφοιτά το 1920 με πρώτο …   Dictionary of Greek

  • Στοκχάουζεν, Κάρλχαϊντς — (Stockhausen). Γερμανός συνθέτης (Άλτενμπεργκ, Κολονία 1928). Αφού γνώρισε στο Παρίσι τους συνθετικούς πειραματισμούς του Μεσιάν, στράφηκε προς τη δωδεκαφωνία και προς τη συγκεκριμένη και ηλεκτρονική μουσική, πάνω απ’ όλα όμως αναζητώντας μια νέα …   Dictionary of Greek

Share the article and excerpts

Direct link
… Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”